การเรียนรู้ด้วยตนเองและการเรียนรู้ร่วมกัน

พัฒนา งอกงาม | อย่างเป็นองค์รวม.. 

“ผมคิดว่าเป้าหมายสูงสุดในการดำเนินชีวิตก็คือ ‘อยากให้ทุกคนดำเนินชีวิตไปอย่างมีความสุข’

 คือมีจิตอิสระมากพอ มีความสามารถในการชี้นำตนเอง และเราก็มีเครื่องมือใหญ่ที่สำคัญของสังคมที่จะสร้างคนอย่างนั่น นั่นก็คือ..การศึกษา  แต่ความเข้าใจผิด ทำให้เครื่องใหญ่ชุดนี้ไปอยู่ในองค์กรซึ่งก็คือโรงเรียน  แท้จริงแล้วในเครื่องมือใหญ่ที่พูดถึงเรื่องการศึกษา หัวใจของมันก็คือ การสร้างการเรียนรู้

...ผมเชื่อว่าการสร้างการเรียนรู้ที่แท้จริงจะทำให้คนถูกยกระดับขึ้น พัฒนาขึ้นในทุกๆ ด้านอย่างองค์รวม

..คนที่พัฒนาขึ้นรอบด้านอย่างเป็นองค์รวมจะเข้าใจความหมายของการการมีชีวิตและดำเนินชีวิตที่แท้จริงว่าคืออะไร?หรือจะต้องทำอย่างไร? การดำเนินชีวิตก็จะเป็นไปอย่างลื่นไหล  ภาวะลื่นไหลคือความปกติสุขนั่นเอง

แต่..โจทย์ที่จะสร้างการเรียนรู้ที่ดีในสถานศึกษานั้นมีหลายองค์ประกอบ  องค์ประกอบหนึ่งคือเราต้องพูดถึงบรรยากาศ  คำว่าบรรยากาศ ไม่ใช่แค่สภาพแวดล้อมที่สะอาด ปลอดภัย สัปปายะ เท่านั้น แต่องค์ประกอบสำคัญของบรรยากาศที่มีผลต่อการเรียนรู้คือความเป็นกัลยาณมิตร สัมพันธภาพที่ดีจะสร้างการร่วมมือกันของคนที่เกี่ยวข้อง ทั้งครู ผู้ปกครอง และสังคม ในการสร้างการเรียนรู้ร่วมกัน เพราะการเรียนรู้ที่สมบูรณืจำเป็นต้องเกิดขึ้นในสองขั้นตอนใหญ่คือการเรียนรู้ด้วยตนเองและการเรียนรู้ร่วมกัน

 องค์กรจำเป็นต้องสร้างบรรยากาศการเรียนรู้และการทำงานร่วมกันขึ้นมาให้เป็นแบบอย่างกับเด็กๆ และผู้คนที่รายล้อมอยู่ เพื่อให้เด็กและทุกคนได้งอกงามขึ้นทุกๆ ด้านอย่างเป็นองค์รวม  ความเป็นกัลยาณมิตรความสนิทสนมจะเสริมสร้างพลังอำนาจในกลุ่มคนขึ้นมาเพื่อช่วยให้การเรียนรู้ร่วมกันนั้นเข้มข้นขึ้น  การเรียนรู้ที่มีความหมายขึ้น เป็นการเรียนรู้ที่ต่อเนื่องระหว่างที่อยู่ในโรงเรียนกับการใช้ชีวิต  แล้วตอนนั้นเราก็จะเห็น..คนที่ทำงานทั้งครู ทั้งผู้ปกครอง ทั้งสังคม รวมทั้งเด็กๆ ได้เรียนรู้ไปอย่างมีความสุข..ในขณะเดียวกัน”

แล้วในที่สุดแล้วเขาจะค้นพบความหมายของคำถามใหญ่ๆ ในชีวิต

  สร้างเครือข่าย | ชุมชนแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกัน.. 

“เน้นย่ำมากๆ เรื่องของบรรยากาศก็คือ เรื่องของสัมพันธภาพของคนที่เกี่ยวข้อง

เพราะสิ่งนี้จะเป็นเครื่องมือใหญ่ที่จะเป็นพื้นที่ให้เมล็ดพันธุ์ในตัวเด็กได้งอกงามได้จริงๆ

การที่พยายามแยกส่วนระหว่างการสอนออกจาก..บรรยากาศของสัมพันธภาพในองค์กร บรรยากาศของสังคม บรรยากาศของปัญหาสังคม ก็เหมือนการศึกษาทีแห้งแล้ง แล้วก็ไม่มีความหมาย

ถ้าสร้างความร่วมมือต่อกันจริงๆได้ก็จะมีพลังอำนาจอย่างแท้จริง  เพราะสิ่งที่ขาดแหว่งตลอกมาของการจัดการศึกษาก็คือการที่ไม่ได้มีส่วนร่วมกันอย่างแท้จริง

ไม่ใช่แค่การศึกษานะ..ปัญหาทางด้านการเมือง ทางสังคมก็เหมือนกัน

ส่วนใหญ่ก็จะเกิดจากที่..การไม่ได้มีส่วนร่วมกันอย่างแท้จริง

การเสริมสร้างพลังอำนาจของคนที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้สร้างการมีส่วนร่วมต่อกัน มันก็มีกระบวนการที่เราพยายามให้โรงเรียนต่างๆได้ หันกลับมาเริ่มทำกระบวนการพัฒนาองค์กรแบบใหม่ ก็คือ เป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้ร่วมกันที่เน้นกระบวนการคิดกระบวนการทัศน์ใหม่ ด้วยการสร้างชุดความรู้ขึ้นมาร่วมกัน

มีกระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกัน สร้างองค์ความรู้จากการปฏิบัติ”

  เรียนรู้จากการปฏิบัติ | การทำงานร่วมกัน.. 

“ตัวกระบวนทัศน์ใหม่นี้..เน้นการสร้างสัมพันธภาพที่ทำให้คนที่เกี่ยวข้องกันเห็นความสัมพันธ์ของสิ่งต่างๆที่ เกิดขึ้นรอบตัวในการสร้างบริบทในการเรียนรู้ให้กับผู้เรียน

แล้ว..กระบวนการ PLC ที่เราเรียกสั้นๆ ในโรงเรียนนี้ก็จะเป็นกระบวนการหนึ่งที่ให้ครูได้เรียนรู้ไปด้วยกันและเรียนรู้ไปพร้อมกับเด็กๆ  เพื่อจะสร้างองค์กร และเพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในการจัดการศึกษา ในการสร้างการเรียนรู้อย่างแท้จริง”

  ร่วมกัน | สร้างการเรียนรู้อย่างแท้จริง.. 

“เท่าที่เรา..ออกไปเยี่ยมโรงเรียนต่างๆที่ ร่วมทำโครงการกันอยู่มาปีกว่าๆ นี้นะครับ

เราก็เห็นการเปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจนกับทุกโรงเรียน

โดยเฉพาะที่เราเห็นชัดเจนที่สุดก็คือ กระบวนการทำงานร่วมกัน กระบวนการเปลี่ยนแปลงองค์กร ให้เป็นองค์กรที่มองเห็นสัมพันธภาพ มองเห็นความเป็นกัลยาณมิตรในการที่จะเอื้อให้เด็กได้เติบโตงอกงาม เรียนรู้เต็มศักยภาพ

_ก็เห็นได้ชัดว่า..กระบวนการเรียนรู้ของครู ก็ทำให้ครูนั้นยกระดับความเข้าใจต่อกัน สร้างองค์กรต่อการจัดการเรียนรู้ต่อการจัดการศึกษามากขึ้น เท่านี้เห็นแล้วก็ชื่นใจ  แล้ว..กระบวนการที่มันเหมือนจะจุดติดไฟไปแล้วนี้ ก็จะหมุนขับเคลื่อนให้องค์กรแต่ละองค์กรนั้นวิวัฒน์มากขึ้น แล้วก็ขยายผลได้มากขึ้น”

  องค์กรรูปแบบใหม่ | วิวัฒน์ | ขยายผล.. 

“การจัดการศึกษา เราก็จะเห็นว่าสังคมมีความพยายามที่จะปฏิรูปการศึกษาหลายครั้ง

แต่..ก็ดูเหมือนว่าทุกครั้งก็กลับมาที่เดิมทุกที เพราะเวลาเราเกิดปัญหาอะไร ถ้าเราแก้ปัญหาด้วยPattern (รูปแบบ) หรือกรอบคิดเดิม สุดท้ายมันก็กลับมาที่เดิม

_เราต้องแก้ปัญหาเดิมด้วย..การสร้างนวัตกรรมใหม่ เพื่อจะค้นพบหนทางใหม่ๆ ในการแก้ปัญหา

แล้วก็ต้องคิดอยู่คนละฐานคิดกับปัญหา

เราคงจะเห็นแล้วว่าโครงการที่เราทำไปกับโรงเรียนภาครัฐหลายโครงการ..ได้สร้างสัมมาทิฐิให้ครู ได้เห็นความพยายามของครูที่จะพัฒนานวัตกรรมบนกรอบความคิดใหม่ บนฐานความคิดใหม่ บนความเข้าใจต่อเด็กแบบใหม่ แล้วครูเหล่านั้นก็ค้นพบวิธีใหม่ๆ  บางทีแม้จะเป็นเพียงประกายเล็กๆ แต่เราก็พบว่านั้นคือ ‘หนทางที่จะสร้างโอกาส’ ในการที่จะแก้ปัญหาแบบใหม่..ให้ยั่งยืนมากขึ้น”

วิเชียร ไชยบัง

ครูใหญ่โรงเรียนนอกกะลา

ถอดความ โดย ครูป้อม